Absolutorium, Odwołanie, Referendum a może IMPEACHMENT ?

Konsultacje społeczne, obywatelska inicjatywa uchwałodawcza, kompetencje rad dzielnic i osiedli – to tylko niektóre z kwestii objętych przez prezydencki projekt ustawy o wzmocnieniu udziału mieszkańców w działaniach samorządu terytorialnego.

Wygląda na to, że może trzeba będzie się jednak TROCHĘ więcej liczyć z obywatelami, nazywanymi pieszczotliwie przez Wyganowskiego “wiejską ciemnotą” (są świadkowie).

W lutym 2012 r. prawdopodobnie trafi do Sejmu prezydencki projekt ustawy o wzmocnieniu udziału mieszkańców w działaniach samorządu terytorialnego. To pierwszy projekt ustawy zgłoszony przez Prezydenta Bronisława Komorowskiego. Intencją projektu jest aby dać mieszkańcom prawne narzędzia do większego zaangażowania się w sprawy swojej miejscowości. 

Prezydencki projekt ustawy zakłada uregulowanie konsultacji społecznych. Projekt umożliwiałby umocowanie konsultacji w miejskim statucie także z inicjatywy grupy mieszkańców, a nie tylko radnych czy prezydenta miasta. To dobre rozwiązanie, podobnie jak wysłuchanie obywatelskie czy zapytanie obywatelskie. Ustawa reguluje też wprowadzenie inicjatywy uchwałodawczej przez mieszkańców. Lokalni radni mogliby w myśl prezydenckiego projektu próg podpisów obniżyć, wprowadzając odpowiednie zapisy w statutach.

Policzmy nasze barany

Póki co możemy bazować na obowiązującym prawie. Spokojnie, spokojnie to jeszcze nie jest żadne wezwanie do obalania władzy – wszystko w swoim czasie i bez pośpiechu.

Po pierwsze uporajmy się z anglojęzycznym terminem impeachment. W krajach anglosaskich oznacza on procedurę formalnego oskarżenia o przestępstwa osób chronionych immunitetem i zajmujących wysokie stanowiska państwowe. Nie ma on dokładnego odpowiednika w prawie polskim – jednak jeśli chodzi wójtów i burmistrzów to po skazaniu ich prawomocnym wyrokiem za przestępstwa karne lub karno-skarbowe są oni faktycznie – z mocy prawa – pozbawiani urzędu.

Z takim przypadkiem będziemy mieli chyba do czynienia już wkrótce w Lipnie, gdzie wójt staje właśnie przed Sądem – po dwóch miesiącach aresztu – w obliczu OSIEMNASTU stawianych mu zarzutów. W tym korupcyjnych. 

-Wśród zarzutów stawianych włodarzom Lipna najpoważniejsze dotyczą korupcji – powiedział Radiu Elka Jerzy Maćkowiak, Prokurator Rejonowy w Lesznie. Zarówno Mariusz H., jak i Grzegorz S. są podejrzani o to, że uzależniali wydawanie decyzji od wpłat pieniędzy od zainteresowanych. Były też „przekręty” na fakturach oraz stalking, czyli nękanie pracowników. Prokurator przyznaje, że wójt i wicewójt mieli założone podsłuchy.

Zarzuty Prokuratury dotyczą tak zwanych „przestępstw urzędniczych”, czyli niedopełnienia obowiązków i przekroczenia uprawnień oraz korupcji. Właśnie zarzutów korupcyjnych jest najwięcej. – “Dotyczą one uzależniania wydawania decyzji administracyjnych, na przykład o odrolnianiu ziemi, od wpłaty określonej kwoty na konto urzędu” – mówi prokurator. Poza tym, w/g śledczych, dowody mówią też o tym, że i sam wójt przyjmował korzyści materialne. -“Przy zakupach różnego rodzaju sprzętu wystawiano faktury na wyższą kwotę niż rzeczywista cena, a nadwyżka była dzielona między dostawcę a odbierającego sprzęt” . Kwoty wpłat i „górek” dochodziły do kilku tysięcy złotych. 

Oprócz zarzutów korupcyjnych są też inne, na przykład „stalking” – przestępstwo dopiero niedawno ujęte w kodeksie karnym, polegające na uporczywym nękaniu, w tym przypadku pracowników urzędu. Większość zarzutów mają i Mariusz H, i jego zastępca Grzegorz S., którym prokuratura zarzuca, że działali wspólnie i w porozumieniu.

Prokurator Rejonowy przyznał, że śledztwo policja pod nadzorem prokuratury prowadziła od jesieni ubiegłego roku. Przyznaje też, że wójt i wicewójt mieli założone podsłuchy na telefonach. -“Za zgodą sądu” – zaznacza prokurator. Nie chce zdradzać żadnych szczegółów, jednak zapewnia, że podsłuchy dostarczyły bardzo wielu dowodów, potwierdzonych podczas przesłuchań przez świadków. 

Wójt i wicewójt przebywają obecnie w dwóch różnych aresztach śledczych, co ma uniemożliwić im jakikolwiek kontakt. Prokurator Rejonowy w Lesznie – Jerzy Maćkowiak zapewnił jednak, że umożliwi Mariuszowi H. wykonywanie najpotrzebniejszych decyzji, od których uzależnione jest funkcjonowanie gminy. “Urzędnik będzie mógł mu dostarczać dokumenty do podpisu” – mówi. Potrwa to do czasu powołania przez premiera komisarza dla gminy Lipno.

Tutaj można posłuchać prokuratora: http://elka.pl/content/view/55223/150/

Przepis na wójta w zalewie …

Wracając do meritum, czyli kiedy i jak można odwołać wójta bez pomocy CBA i Policji. W największym skrócie wójt może być odwołany przed upływem kadencji w drodze referendum. Z taką inicjatywą ma prawo wystąpić (1) rada gminy lub (2) mieszkańcy.

Rada Gminy

Istnieją dwie sytuacje, gdy rada gminy może podjąć uchwałę o przeprowadzeniu referendum:

1. gdy nie udzieli wójtowi absolutorium z wykonania budżetu gminy

 lub

1. z przyczyn innych niż nieudzielenie absolutorium.

Wariant przeprowadzenia referendum przez radnych jest nieco abstrakcyjny gdyż wiąże się to z ewentualnym rozwiązaniem rady gminy w przypadku wyniku referendum utrzymującego obecnego wójta przy władzy. Mało jest prawdopodobne aby ktoś sam się odciął od stołka – skoro może po prostu nic nie robić. Bywają jednak “specjalne” okoliczności – ale nie uprzedzajmy wydarzeń i pozwólmy naszym Radnym samodzielnie dźwigać ten krzyż – aż do wesołego końca.

Mieszkańcy

Z inicjatywą przeprowadzenia referendum w sprawie odwołania wójta na wniosek mieszkańców ma prawo wystąpić:

• grupa 5 osób posiadających prawo wybierania rady danej gminy,
• statutowa struktura terenowa partii politycznej działającej w gminie,
• organizacja społeczna posiadająca osobowość prawną, której statutowym terenem działania jest co najmniej obszar danej gminy.

Kolejne etapy to:

• zbieranie podpisów – inicjatywę musi poprzeć co najmniej 10% osób uprawnionych do głosowania
• inicjator powinien przekazać komisarzowi wyborczemu wniosek o przeprowadzenie referendum
• komisarz wyborczy w ciągu 30 dni od złożenia wniosku ma obowiązek wydać postanowienie o przeprowadzeniu referendum lub odrzuceniu wniosku (w przypadku błędów formalnych)

Referendum jest ważne, jeżeli do urn poszło co najmniej 3/5 głosujących spośród tych, którzy uczestniczyli w wyborach, w których wybierano wójta. Wójt zostanie odwołany, gdy spośród ważnych głosów więcej będzie za odwołaniem niż przeciw.

Tyle technicznych szczegółów dot. egzekucji wójta.

Teraz czy później?

Nie ma dobrej odpowiedzi na to pytanie. Oczywiście można czekać aż wójtowi uda się wreszcie doprowadzić do jakiejś spektakularnej katastrofy na dużą skalę – najlepiej z ofiarami śmiertelnymi – i wszyscy mieszkańcy sami ruszą marszem gwiaździstym w kierunku jego gabinetu. Ta strategia ma jednak generalną wadę, bo głowa wójta może nie być warta strat pośród mieszkańców. Wójt Wyganowski zresztą już dał się poznać jako spec od katastrof – nie informując mieszkańców o skażeniu wody i za co czyni mu obecnie wyrzuty goleniowska Prokuratura. Wyganowski też niewątpliwie nie tylko wyda do ostatniego grosza pieniądze z Urzędu Morskiego na “dotacje i wparcie” dla znajomych królika ale też niewątpliwie Gminę Stepnica już niebawem potwornie zadłuży. Na osłodę zablokuje na minimum 30 lat rozwój nie tylko turystyki ale też zwykłego osadnictwa – stawiając wiatraki gdzie popadnie.

Pewną przesłankę natury prawnej znajdziemy natomiast w nowym projekcie Pana Prezydenta. Kancelaria Bronisława Komorowskiego proponuje mianowicie inne rozwiązanie problemu z niesfornymi mieszkańcami: podniesienie progu frekwencji w referendum odwoławczym. Dotychczas, aby uznać wynik referendum odwoławczego za ważny, wystarczyło, że wzięło w nim udział 60% osób, które głosowały w wyborach. Teraz miałoby być ich być co najmniej tyle samo. Dla porównania: w referendach w Szwajcarii w ogóle nie bierze się pod uwagę frekwencji.

To ważna zmiana – szczególnie, że frekwencja w wyborach wójta w 2010 wydano jedynie 1918 kart do głosowania. Oznacza to, że wymagana frekwencja w referendum odwoławczym to zaledwie 1151 wyborców a do pozbycia się Wyganowskiego teoretycznie wystarczyłoby jedynie 576 głosów. To w sumie niewiele, zważywszy na fakt, że wniosek o referendum “miasto czy wieś” podpisało IMIENNIE 555 mieszkańców. Jeśli jednak ustawa Komorowskiego przejdzie to te liczby wzrosną niemal dwukrotnie.

Jeśli jednak mieszkańcy Gminy skutecznie złożą wniosek o referendum PRZED wejściem w życie tych uregulowań to mogą liczyć na zasadę “prawo nie działa wstecz”.

Źródła:

1. Państwowa Komisja Wyborcza – Wybory samorządowe 2010 – http://wybory2010.pkw.gov.pl/geo/pl/320000/320407.html#tabs-6
2. Krytyka Polityczna – “Gerwin: Zmieńmy polskie samorządy! Ale nie tak, jak chce prezydent” – http://www.krytykapolityczna.pl/Serwissamorzadowy/GerwinOpierwszywPolscepanelobywatelski/menuid-403.html
3. Zielone Wiadomości – “Wzmocnić udział, ale czyj?” http://zielonewiadomosci.pl/tematy/miasto-2/wzmocnic-udzial-ale-czyj/
4. Wikipedia – Referendum Loalne http://pl.wikipedia.org/wiki/Referendum_lokalne
5. Infor – “Jak odwołać ze stanowiska wójta, burmistrza, prezydenta”
   http://samorzad.infor.pl/sektor/organizacja/ustroj_i_jednostki/artykuly/388103,jak_odwolac_ze_stanowiska_wojta_burmistrza_prezydenta.html
6. Głos Wielkopolski “Wójt Lipna stanął przed sądem za fałszerstwa”
   http://m.gloswielkopolski.pl/f/s3lyo/p3m2c/artykul.html?synd=302479
7. Gmina Lipno “Pogrążyły ich zeznania i podsłuchy”
   http://gminalipno.wordpress.com/2012/02/13/pograzyly-ich-zeznania-i-podsluchy/
8. Dodatek Elka FM – “Wójt zza krat”
   http://issuu.com/radioelka/docs/dodatek185
9. Elka “Pogrążyły ich zeznania i podsłuchy”
   http://elka.pl/content/view/55211/80/